Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (Ε.Ι.Μ.) παρουσίασε χθες το επετειακό του πρόγραμμα για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής, όπου στεγάζεται. Η Αίθουσα των Συνεδριάσεων γέμισε με πλήθος κόσμου από το χώρο των τεχνών και των γραμμάτων, από επαγγελματίες των μουσείων και μη και από κόσμο που ενδιαφέρθηκε για την εκδήλωση. Με ένα όμορφο καλωσόρισμα, τόσο από την εναρκτήρια ομιλία όσο και από τους ανθρώπους του Μουσείου που βρίσκονταν στην υποδοχή, ξεκίνησε η παρουσίαση του εν λόγω προγράμματος. Οι ομιλίες που ακολούθησαν ήταν από τον Ομότιμο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της εποπτεύουσας επιτροπής για το πρόγραμμα, κ. Θάνο Βερέμη, την κ. Μαρία Παπαναστασίου (Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου), την κ. Ευθυμία Παπασπύρου (Διευθύντρια του Ε.Ι.Μ.), το Γενικό Γραμματέα Πολιτισμού, κ. Γεώργιο Διδασκάλου, το Γενικό Γραμματέας τη ΙΕΕΕ, κ. Θεμιστοκλή Π. Κοντογούρη, τους εκπροσώπους των χορηγών, δωρητών και υποστηρικτών του Μουσείου, και το Δημήτρη Παπάζογλου, υπεύθυνο σχεδιασμού της οπτικής επικοινωνίας της Επετειακής Έκθεσης.

Ο κ. Βερέμης σημείωσε πως η Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος (Ι.Ε.Ε.Ε.) που ίδρυσε και το Μουσείο, υπήρξε ο πρώτος μεγάλος αποδέκτης των κειμηλίων και έργων του Αγώνα, στοιχείο που δείχνει τη βαρύνουσα σημασία που έχει στην αφήγηση της Ελληνικής Επανάστασης. Σχετικά με μια νέα ερμηνεία του Αγώνα, ο Ομότιμος Καθηγητής του ΕΚΠΑ υπογράμμισε πως «θα πρέπει να βρούμε κάτι που θα εξηγεί τη δική μας ύπαρξη. Αυτό είναι το ενδιαφέρον στην Ιστορία» και συνέχισε, «η Ιστορία δεν αλλάζει ριζικά. Αλλάζει γιατί αλλάζει κάθε εποχή που την επισκέπτεται. [...] Περιμένουμε από το '21 να μας φέρει στη δική μας πραγματικότητα. Τι έμεινε από τότε, τι συμβαίνει, τι κάνουμε, κλπ». Ο κ. Βερέμης κατέληξε πως «Αν δεν καταλάβουμε κάθε εποχή τί σημαίνει αυτό που πιστεύει ή αυτό που πιστεύουν κάποιοι, δε θα καταλάβουμε ποτέ τον εαυτό μας».

Η κ. Μαρία Παπαναστασίου ανέφερε πως το Ε.Ι.Μ. ως το κατεξοχήν εμβληματικό ίδρυμα, έχει αναπτύξει ένα σύνολο δράσεων εθνικής εμβέλειας που αναδεικνύουν πολυδιάστατα τον Αγώνα του '21, καλώντας το κοινό σε όλη την Ελλάδα να συμμετέχει στον εορτασμό που ξεκίνησε το Μάρτιο του 2018 και θα ολοκληρωθεί το Μάρτιο του 2021. Συγκεκριμένα, οι δράσεις περιλαμβάνουν 7 εκθέσεις, ομιλίες, 1 ημερίδα, εκπαιδευτικά εργαστήρια και εκδόσεις.

Οι δράσεις του Ε.Ι.Μ. ξεκίνησαν με εκθέσεις που ως θεματική είχαν την ανάδειξη της επίδρασης της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στη Δύση του 16ου αι, τη προβολή μιας πτυχής του κινήματος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, την αναβίωση μοτίβων του λαϊκού πολιτισμού από το 18ο και 19ο αι. μέσα από έργα σύγχρονων καλλιτεχνών, εμπνευσμένα από τη λαογραφική συλλογή του Μουσείου. Επιπλέον, παρουσιάστηκαν 3 εκθέσεις με θέμα τους κοινοτικούς θεσμούς στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας καθώς και το Φιλελληνικό Κίνημα, ενώ συνεχίζεται η έκθεση "Ἔγρεο, φίλα μᾶτερ. Προσωποποιήσεις της Ελλάδας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας". Πέρα των εκθέσεων, διοργανώθηκε από το φορέα και ο Πανελλήνιος Λογοτεχνικός Διαγωνισμός «1 φράση και 821 λέξεις για το 1821».

Η επετειακή δραστηριότητα θα συνεχιστεί με 3 ακόμα εκθέσεις. Ειδικότερα, τον Οκτώβριο θα εγκαινιαστεί η έκθεση «Το '21 αλλιώς. Η Ελληνική Επανάσταση σε διοράματα Playmobil» ενώ το 2020 προγραμματίζονται οι επόμενες 2 εκθέσεις. Η πρώτη τιτλοφορείται «Ένδυμα ψυχής» και πρόκειται για έκθεση φωτογραφίας μεικτής τεχνικής των Βαγγέλη Κύρη και Anatoli Georgiev από τη Λαογραφική Συλλογή. Η δεύτερη φέρει τον τίτλο «Σε γνωρίζω από την όψη. Πρόσωπα του '21» και σε αυτή θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά πορτραίτα από τη συλλογή του Μουσείου σε κοινή εγκατάσταση με νέα πορτραίτα από σύγχρονους διακεκριμένους Έλληνες εικαστικούς με επιμέλεια της Ίριδας Κρητικού. Στο πλαίσιο των δράσεων, συγκαταλέγεται και η εκδοτική δραστηριότητα του φορέα.

Η επετειακή δραστηριότητα πρόκειται να κορυφωθεί το 2021 και θα αναπτύσσεται σε 3 άξονες: α) μεγάλη έκθεση για τον Αγώνα του '21 στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής από το Μάρτιο του 2021 έως τον Ιούνιο του 2022, β) περιοδεύουσα έκθεση σε 10 μουσεία και πολιτιστικούς φορείς σε όλη τη χώρα, και γ) έκθεση εν πλω, κατά την οποία ένα ιστιοφόρο θα διαπλεύσει το Αιγαίο, περνώντας από ιστορικά νησιά και λιμάνια της άγονης γραμμής, με κεντρικό θέμα το ναυτικό αγώνα.

Για όλες αυτές τις δράσεις το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο υιοθετεί τον τίτλο «ΕπαναΣΥσταση '21». Όπως υπογράμμισε η κ. Παπαναστασίου: «Στόχος του Μουσείου είναι να επανασυστήσει στο σημερινό κοινό, ελληνικό και διεθνές, τις ιδέες, αιτίες, τα πρόσωπα, τα γεγονότα, τις συνθήκες και τα αποτελέσματα του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, πολλά από τα οποία έχουν αντίκτυπο στις μέρες μας». Και συμπληρώνει, «200 χρόνια μετά το Μουσείο προσεγγίζει το παρελθόν μέσα από ένα σύγχρονο πρίσμα. Επανασυστήνει με νέους τρόπους τα πολύτιμα κειμήλια που διαθέτει, συγκροτεί μια ολοκληρωμένη αφήγηση που αγγίζει το σημερινό άνθρωπο, ενθαρρύνοντας τον αναστοχασμό και το διάλογο και γίνεται πηγή έμπνευσης για σύγχρονη πολιτιστική δημιουργία».

Η κ. Παπαναστασίου τόνισε πως «πρόκειται για μια σύνθετη έννοια που μας ωθεί να συζητήσουμε τόσο τη ρήξη με το παρελθόν που σηματοδοτεί ο Αγώνας όσο και τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους μέσα από τη σύγκρουση, τη ζύμωση και τη σύνθεση ποικιλόμορφων συστατικών στοιχείων από διαφορετικές αφετηρίες και παραδόσεις. [...] Αυτές οι ποικιλόμορφες ψηφίδες που θεωρούμε ότι αποτελούν εθνικό μας πλούτο φιλοδοξούμε να γίνουν αφορμή για τον επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας και του ρόλου που μπορεί να διαδραματίσει το Μουσείο στο παρόν αλλά και στο μέλλον».

Όσον αφορά την οπτική επικοινωνία, ο κ. Δ. Παπάζογλου σημείωσε πως: «Θεωρούμε ότι ο συνολικός σχεδιασμός της οπτικής επικοινωνίας του γεγονότος οφείλει να ανταποκριθεί μακροπρόθεσμα σε δύο βασικά ζητήματα. Πρώτον, οφείλει να λειτουργήσει ως όχημα για τη δυναμική επανασύσταση του Μουσείου και του ρόλου του στη σύγχρονη εποχή, διεκδικώντας έτσι ένα νέο ρόλο, ταυτόχρονα δραστικό και διαδραστικό μέσα στις έντονες προκλήσεις τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Επιπλέον, καλείται να χαρτογραφήσει τη πλουραλιστική πολιτιστική κληρονομιά της περιόδου του '21 και ακολούθως, να εμπνευστεί - όχι να μιμηθεί - από αυτήν, φέρνοντας στην επιφάνεια ένα ξεχασμένο υφολογικά και σχεδιαστικά πλούτο». Τέλος, ο κ. Παπάζογλου υπογράμμισε πως «το να δημιουργηθεί μια ταυτότητα βασισμένη στον εύκολο όρο των ημερών «ενιαία εικόνα» θα ήταν μάταιο, αδύνατο, ιστορικά αναληθές, αντιεπιστημονικό και κυρίως αντιφιλελεύθερο».   

Σοφία Καρούνη

Αρχαιολόγος-Μουσειολόγος