Μουσεία και Διαδίκτυο. Το ελληνικό παράδειγμα

Στη σημερινή εποχή το Διαδίκτυο έχει εξελιχθεί σε απαραίτητο εργαλείο για τις σπουδές, την εργασία και την ψυχαγωγία. Ως εκ τούτου, πολλοί φορείς το χρησιμοποιούν και κατασκευάζουν ιστοσελίδες με στόχο την προώθηση των προϊόντων ή των υπηρεσιών τους. Ανάμεσα σε αυτούς, είναι και τα μουσεία.

Η σχέση νέων τεχνολογιών και μουσείων ξεκίνησε με στόχο τη διαχείριση των συλλογών και την καταγραφή των αντικειμένων. Η εν λόγω σχέση, όμως, εξελίχθηκε και η χρήση τους επεκτάθηκε στους σταθμούς πολυμέσων και τις εφαρμογές για την παρουσίαση και ερμηνεία σε εκθέσεις ενώ η εμφάνιση του Διαδικτύου επέτρεψε την κατασκευή ιστοχώρων και διαφόρων εφαρμογών (Οικονόμου, 2003, 121).

Τα οφέλη ενός ιστοχώρου είναι πολλά και διάφορα. Σύμφωνα με έρευνα του Schweibenz που δημοσιεύτηκε σε άρθρο με τίτλο, «The "Virtual Museum": New Perspectives For Museums to Present Objects and Information Using the Internet as a Knowledge Base and Communication System», τα οφέλη της χρήσης του Διαδικτύου είναι: α) δυνατότητα παγκόσμιας δημοσιότητας, β) επικοινωνία του μουσείου με το κοινό και τους συνεργάτες του, γ) εικονικές εκθέσεις, δ) πρόσβαση στις συλλογές του φορέα, ε) δυνατότητα εξ αποστάσεως πρόσβασης των ερευνητών σε online βάσεις δεδομένων. Τα όσα αναφέρθηκαν αποτελούν όχι μόνο οφέλη αλλά και παράγοντες για τη δημιουργία ενός ιστοχώρου. Κατά πόσο, όμως, ακολουθείται αυτή η πρακτική στην Ελλάδα;

Κατά τη διάρκεια υλοποίησης της ιστοσελίδας Museum Tracker στον ιστοχώρο μας, η αναζήτηση μέσω Διαδικτύου των ελληνικών μουσείων ήταν συχνή. Σε αυτή την αναζήτηση, πραγματοποιήθηκε η επίσκεψη σε όλους τους ιστοχώρους μουσείων της Ελλάδας ώστε να επιβεβαιωθούν πληροφορίες, να καταγραφούν οι σύνδεσμοι, κτλ. Με βάση τη συγκεκριμένη αναζήτηση, οδηγηθήκαμε στα εξής συμπεράσματα: α) μεγάλη έλλειψη ιστοχώρων μουσείων της επαρχίας, β) πρόχειρος σχεδιασμός αρκετών websites, γ) μεγαλύτερη χρήση του Διαδικτύου από μουσεία της Αττικής και της Θεσσαλονίκης για την επίτευξη των στόχων τους, στοιχείο που διακρίνεται από την ύπαρξη μεγάλου αριθμού ιστοχώρων, δ) δυσκολία στον εντοπισμό φωτογραφιών προς ελεύθερη χρήση, ειδικά στις περιπτώσεις των επαρχιακών μουσείων, χωρίς αυτό να αποτελεί το βασικό κανόνα.

Τα αίτια αυτών των παραγόντων περιγράφονται ως εξής: α) οικονομικούς λόγους, β) κακή διαχείριση του φορέα, γ) έλλειψη γνώσεων χρήσης του Διαδικτύου. Ο τελευταίος παράγοντας απαντάται αρκετά συχνά στην επαρχία καθώς είναι λιγότερη η χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και ο ψηφιακός αναλφαβητισμός παρουσιάζει μεγάλα ποσοστά. Όσον αφορά το δεύτερο και τον πρώτο παράγοντα, μπορούμε να δούμε μια σύνδεση μεταξύ αυτών. Η κακή διαχείριση ενός φορέα μπορεί να σχετίζεται με έλλειψη γνώσεων ή αγάπης για το μουσείο από τους ανθρώπους που το απαρτίζουν ή παντελής έλλειψη προσωπικού εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων. Δεν είναι λίγες οι φορές που συναντάμε σε μουσεία της επαρχίας ανθρώπους από την περιοχή, π.χ. κάποιος γείτονας, να ανοίγουν και να κλείνουν το μουσειακό χώρο εξαιτίας της έλλειψης υπαλλήλων. Ωστόσο, οι οικονομικές δυσκολίες δε σχετίζονται μόνο με το προσωπικό, αλλά και με την αδυναμία δημιουργίας και συντήρησης ενός ιστοχώρου. Τι μπορεί να γίνει σε αυτή την περίπτωση;

Η ύπαρξη ενός ιστοχώρου για κάθε μουσείο είναι απαραίτητη. Σε έναν κόσμο που η τεχνολογία ακμάζει με ραγδαίους ρυθμούς και γίνεται σχεδόν απαραίτητη στον άνθρωπο για την καθημερινότητά του, τη δουλειά του, την εκπαίδευσή του, την ψυχαγωγία του, θεωρείται αδιανόητο να μην υπάρχει πρόσβαση σε ένα μουσείο μέσω του Διαδικτύου. Οι λύσεις για το συγκεκριμένο ζήτημα είναι απλές όταν υπάρχει θέληση. Η δημιουργία ενός ιστοχώρου μπορεί να γίνει με πολύ απλό τρόπο και σχεδόν ανέξοδα, χρησιμοποιώντας διάφορα sites που ειδικεύονται σε αυτό, όπως η Webnode, η Simplesite, η Google και άλλες. Η διαχείριση του website μπορεί να γίνει πλέον αρκετά εύκολα, αρκεί να γίνει αναζήτηση στην περιοχή που βρίσκεστε. Είτε κάποιος ενήλικας, είτε κάποιος έφηβος (ναι, έφηβος!) μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση του ιστοχώρου αναλαμβάνοντάς την ή μαθαίνοντας σε κάποιον άλλο - μπορεί να είναι και ο αρμόδιος του μουσείου - να τη χρησιμοποιεί. Επομένως, τίποτα δεν είναι δύσκολο όσο υπάρχει θέληση! Όσο για την ύπαρξη περισσότερων δωρεάν φωτογραφιών ελεύθερων προς χρήση, αυτό αποτελεί επιλογή του εκάστοτε φορέα και στο κατά πόσο θέλει να είναι "ανοιχτές" οι θύρες του στο κοινό. Μακάρι στο μέλλον να δούμε περισσότερες καλές πρακτικές!

                                                                                                             Σοφία Καρούνη

Αρχαιολόγος - Μουσειολόγος

Schweibenz,W., 1991. "The "Virtual Museum": New Perspectives For Museums to Present Objects and Information Using the Internet as a Knowledge Base and Communication System". In H. Zimmermann, & H. Schramm (Eds.), Knowledge Management und Kommunikationssysteme, Workflow Management, Multimedia, Knowledge Transfer. Proceedings of the 6th ISI Conference, Prague, November 1998 (pp. 185-200)

Οικονόμου, Μ., 2003. Μουσείο: Αποθήκη ή Ζωντανός Οργανισμός; Μουσειολογικοί Προβληματισμοί και ζητήματα, Κριτική, Αθήνα