Με την πλάτη γυρισμένη… στο φακό. Η νέα τάση στη φωτογραφική αποτύπωση μιας μουσειακής επίσκεψης

Ως διαχειρίστρια του site και της ομάδας Μουσειολογία.Museology, περνάω πολλές ώρες μπροστά από τον υπολογιστή βλέποντας φωτογραφίες και επιλέγοντας αυτές που τηρούν τα κριτήρια - άδειες χρήσης, μέγεθος, θέμα - για να αποτελέσουν μέρος ενός άρθρου. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών απεικονίζει ένα έργο τέχνης ή έναν μουσειακό χώρο. Και φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει ο επισκέπτης!

Παρατηρώντας, λοιπόν, αυτό το υλικό μπορεί να δει κανείς ότι από τα τέλη του 2017 έως σήμερα, οι περισσότερες φωτογραφίες που σχετίζονται με μια μουσειακή επίσκεψη και την παρατήρηση ενός εκθέματος, αποτυπώνουν τον επισκέπτη με ... γυρισμένη την πλάτη στο φακό.

Πρόκειται για μια νέα τάση που λαμβάνει χώρα σε πολλά μουσεία και ιδιαίτερα σε πινακοθήκες, ανά τον κόσμο, επηρεάζοντας χιλιάδες επισκέπτες που θέλησαν να φωτογραφηθούν στον αγαπημένο τους χώρο ή/και με το αγαπημένο τους έκθεμα. Γυρίζοντας την πλάτη στον/στην φωτογράφο, γίνεται αισθητή η προσήλωση του επισκέπτη - εσκεμμένη ή μη - στο έργο/χώρο και η απαξίωσή του για οτιδήποτε άλλο εκείνη τη στιγμή. Επιπλέον, σε αρκετές φωτογραφίες εμφανίζονται 2-3 επισκέπτες να συνομιλούν εντός του μουσειακού χώρου, έχοντας ξανά την πλάτη τους γυρισμένη στο φακό. Η αποτύπωση της επίσκεψής τους δε μετρά τόσο πολύ όσο η απόλαυση του εκθέματος που έχουν μπροστά τους και της δεδομένης στιγμής.

Ακόμα μια παράμετρος του ζητήματος είναι το γεγονός ότι η απεικόνιση ενός ατόμου μόνου του σε μια μουσειακή αίθουσα να κοιτάζει το έργο τέχνης, πιθανότατα να έχει ως στόχο και την κατάδειξη της μοναχικότητας και της απομόνωσης που πολλοί άνθρωποι βιώνουν στη σύγχρονη εποχή.

Από την άλλη, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως πρόκειται για ένα trend που αρέσει αισθητικά σε πολλούς ή που απλά επηρεάζει το κοινό και σε αυτό σημαντική θεωρείται η συμβολή των κοινωνικών δικτύων, και ιδιαίτερα του Instagram και του Facebook.

Όποιος κι αν είναι ο λόγος και η επιρροή του κάθε ατόμου που επιλέγει να φωτογραφηθεί με αυτόν τον τρόπο σε ένα μουσείο/πινακοθήκη, το μόνο σίγουρο είναι ότι οι εν λόγω φωτογραφίες έχουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον αν τις δούμε πιο προσεκτικά. Βλέποντας αυτό το υλικό χρονολογικά, παρατηρούνται αλλαγές στον τρόπο που αποτυπώνεται φωτογραφικά μια μουσειακή επίσκεψη, οδηγώντας σε ποικίλα ερωτήματα: Πού εστιάζεται το ενδιαφέρον ανά εποχή; Γιατί το ενδιαφέρον στρέφεται αλλού με το χρόνο; Αυτή η διαφορά εντοπίζεται και από κοινωνία σε κοινωνία; Από την απλή φωτογράφιση ενός επισκέπτη μπροστά από ένα έκθεμα ή ένα κτίριο με φωτογράφο κάποιον συγγενή/φίλο έως την εποχή των selfies και της γυρισμένης πλάτης, όλα αυτά τα στάδια μαζί με τις απαντήσεις στα ερωτήματα που αναφέρθηκαν νωρίτερα μπορούν να βοηθήσουν στη μερική συμπλήρωση του παζλ της μουσειακής εμπειρίας.

Σοφία Καρούνη

Αρχαιολόγος - Μουσειολόγος