Σήμερα, 26 Οκτωβρίου είναι μια μεγάλη γιορτή για τη Θεσσαλονίκη αφού γιορτάζει ο πολιούχος της, ο Άγιος Δημήτριος. Πώς ξεκίνησε όμως η λατρεία του στην πόλη;

Η λατρεία του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη ανήκε αρχικά στο Σίρμιο (λατινικά: Sirmium), μια πόλη της ρωμαϊκής επαρχίας της Παννονίας. Όταν το 442-3 μ.Χ. η πρωτεύουσα της επαρχότητας του Ιλλυρικού μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη για να προστατευθεί από τους Ούννους, μεταφέρθηκε μαζί της και η λατρεία του Αγίου Δημητρίου. Λίγο αργότερα χτίστηκε προς τιμήν του Αγίου μια λαμπρή βασιλική. 

Η εκκλησία του πολιούχου Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στο κέντρο του ιστορικού πυρήνα της πόλης, στη διασταύρωση της ομώνυμης οδού με τη νοητή προέκταση της οδού Αριστοτέλους. Η εκκλησία του 5ου αιώνα χτίστηκε ξανά τον 7ο αι. μ.Χ., ύστερα από πυρκαγιά λίγο μετά τον ισχυρότατο σεισμό του 620. Πεντάκλιτη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος διακρίνεται για τον μεγαλοπρεπή της διάκοσμο. Τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες συνιστούν πολύτιμα τεκμήρια για την ιστορία της ζωγραφικής από τον 5ο έως τον 15ο αιώνα. 

Το 1493 ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί, αφήνοντας στους χριστιανούς μόνο έναν χώρο στα βορειοδυτικά του, όπου μεταφέρθηκε το κενοτάφιο του αγίου. Το 1912 αποδόθηκε πάλι στη χριστιανική λατρεία. Το 1917, ο ναός υπέστη μεγάλες ζημιές στη διάρκεια της μεγάλης πυρκαγιάς που έπληξε μεγάλο τμήμα της άνω πόλης. Οι αναστηλωτικές εργασίες που ακολούθησαν διήρκησαν μέχρι το 1949. 

Για έναν κάτοικο της Θεσσαλονίκης, ο Άγιος Δημήτριος ήταν ο συμπατριώτης του που βρισκόταν κοντά στον Θεό. Η παρουσία του στον Ουρανό ήταν εξαιρετικά σημαντική. 

Ο απλός Βυζαντινός θεωρούσε πως κάθε άγιος κατοικούσε, κατά κύριο λόγο, στην επίσημη εκκλησία του, και κατά δεύτερο λόγο σε άλλες εκκλησίες που ήταν αφιερωμένες σε αυτόν. Επίσης, σύμφωνα με τα πιστεύω των Βυζαντινών, κατοικούσε και στα λείψανά του και στις εικόνες του, όπου και αν βρίσκονταν. Αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που επιχειρούσαν τα προσκυνήματα. 

Σοφία Καρούνη

Αρχαιολόγος-Μουσειολόγος

Υπ. Διδάκτωρ Μουσειολογίας 

Πηγές: 

Cyril Mango, 2002. Βυζάντιο. Η Αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα  

Delehaye, H., 1909. Les légends greques des saints militaires, Βρυξέλλες, σ. 103

Τούρτα Α., Κουρκουτίδου - Νικολαϊδου Ε., "Περίπατοι στη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη", 1997