Αν θεωρούμε ότι η στροφή προς την αστρολογία - ύστερα από την Αρχαιότητα - είναι φαινόμενο της σύγχρονης εποχής, τότε κάνουμε μεγάλο λάθος! Οι άνθρωποι της Αναγέννησης πίστευαν στην αστρολογία και στα μηνύματα που λάμβαναν μέσω αυτής. Σε αυτό το άρθρο θα δούμε ορισμένα παραδείγματα με τη βοήθεια των έργων ΄τέχνης εκείνης της περιόδου και φυσικά, της βιβλιογραφίας.

Όπως είναι γνωστό, κατά την Αναγέννηση ήταν έκδηλο το ενδιαφέρον για την Αρχαιότητα. Ωστόσο, αυτό έτεινε να συμβαδίζει με ένα εξίσου έντονο ενδιαφέρον για την αστρολογία. Αρκετοί ηγεμόνες της εποχής είχαν στην αυλή τους κάποιον αστρολόγο, επιφορτισμένο να συντάσσει τα ωροσκόπιά τους και να υποδεικνύει την καταλληλότερη στιγμή για τις σημαντικές ενέργειες και αποφάσεις τους. Από τη λογοτεχνία του Δάντη έως τις εικαστικές τέχνες, η αστρολογία χρησιμοποιήθηκε για να επιβεβαιώσει την ιστορία, να προβλέψει το πεπρωμένο και να βοηθήσει στη σταθεροποίηση της πολιτικής εξουσίας.

Οι πρώτοι Χριστιανοί είχαν μεν καταδικάσει την αστρολογία, αλλά εκείνη γνώρισε μεγάλη άνθηση στην Ευρώπη ήδη από τον 12ο αιώνα, με αποτέλεσμα η Εκκλησία να δείξει ανοχή. Μπορεί τα ονόματα των πλανητών και οι αστερισμοί να προέρχονταν από το αρχαιοελληνικό πάνθεο, ωστόσο γινόταν γενικά αποδεκτό ότι αποκαλύπτουν τη θέληση του Θεού. Έτσι, στοιχεία της αστρολογίας συναντώνται και σε θρησκευτικά κτίσματα ή σε έργα τέχνης με θρησκευτική θεματολογία. 

Τέτοιο παράδειγμα αποτελεί και το Σκευοφυλάκιο του Brunelleschi στο San Lorenzo (Φλωρεντία). Πάνω από την Αγία Τράπεζα είναι ζωγραφισμένος ένας ακριβής χάρτης των άστρων της 9ης Ιουλίου 1422, ημέρα του επίσημου καθαγιασμού του Σκευοφυλακίου. Ανάλογος χάρτης εντοπίζεται και στο Παρεκκλήσι Pazzi. 

Στο έργο "Μάρτιος" του Francesco del Cossa, παρατηρείται στο πάνω μέρος η θεά Αθηνά πάνω σε ένα θριαμβικό άρμα. Η κεντρική ζώνη του συγκεκριμένου έργου είναι αφιερωμένη στο ζώδιο του Κριού, ενώ οι μορφές που απεικονίζονται, αναπαριστούν τα πνεύματα που κυβερνούσαν σε κάθε δεκαήμερο. Στη τελευταία ζώνη (κάτω), παρατηρούνται μορφές γήινες και καθημερινές, απεικονίζοντας τις χαρακτηριστικές δραστηριότητες του συγκεκριμένου μήνα.  

Ακόμη ένα παράδειγμα είναι τα Διαμερίσματα του Leo X στο Palazzo Vecchio της Φλωρεντίας. Σε αυτά, κάθε δωμάτιο είναι αφιερωμένο σε ένα μέλος της οικογένειας των Μεδίκων. Στο πάτωμα του δωματίου του Cosimo I, απεικονίζεται ο Αιγόκερως, το ζώδιο που αντιπροσώπευε τον Cosimo I και παράλληλα, παρέπεμπε στον Δία. Το μήνυμα, λοιπόν, αυτής της παράστασης ήταν ότι ο Cosimo έλαβε τις ίδιες αρετές και γνώσεις από τον Δία, με τον οποίο συνδέθηκε μέσω του πεπρωμένου.

Αν και ορισμένοι ουμανιστές διαμαρτύρονταν για τη μοιρολατρία της αστρολογίας και διατράνωναν την πίστη τους στην ικανότητα του ανθρώπου να ορίζει ο ίδιος τη μοίρα του, δεν απέφυγαν και οι ίδιοι τη σαγήνη των μυστηρίων της Αρχαιότητας με τρανό παράδειγμα το βιβλίο Hypnerotomachia Poliphili («Ο αγώνας του Πολύφιλου για τον έρωτα μέσα σε ένα όνειρο») του 1467 από τον μοναχό Francesco Colonna. Ωστόσο, η αστρολογία έχοντας συνδεθεί με το θείο, το θεϊκό, διαχωρίστηκε από την αστρονομία, η οποία κατέκτησε με τη σειρά της το δικό της βάθρο. 

Σοφία Καρούνη

Αρχαιολόγος-Μουσειολόγος

Υπ. Διδάκτωρ Μουσειολογίας

Πηγές:

Honour H., Fleming J., 1998. Ιστορία της Τέχνης, Εκδ. Υποδομή, Αθήνα

Abigail Rubin, "Astronomy and Astrology in Renaissance Florence" (διαθέσιμο online)